Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in Türkiye ziyareti; Yanında getirdiği 60 kiloluk Türk döner kebabı ve Almanya’nın ünlü Türk dönercisi Arif Keleş ile başladı. Tarabya’daki Alman Büyükelçiliği konutunda misafirler için döner kesen Steinmeier, “Almanya’da hiçbir fast food döner kadar satılmıyor” diyerek, dönerin artık “Alman milli yemeği” olduğunu ekledi. Steinmeier’in karşılıklı ziyareti diplomatik bir jestin ötesinde, Alman toplumundaki toplumsal bir gerçekliğe işaret ediyor. 1990’ların başında “Döner. Eine Türkisch-Deutsche Kulturgeschichte” (Döner. Bir Türk-Alman Kültür Tarihi) başlıklı sosyolojik araştırmasını yayınlayan yazar Eberhard Seidel, Almanya’da Türklere yönelik ırkçı önyargıların kırılmasında Türk dönerinin önemli bir işlevi olduğunu vurguladı.
İLK TEMAS
Eberhard Seidel’in araştırmasını hazırladığı yıllarda Almanya, Türklere yönelik ırkçı saldırılar ve katliamlarla çalkalanıyordu. Ancak Seidel, Türk dönerinin sıradan Almanların zihniyetinde büyük bir değişikliğe neden olduğunu fark etti. Seidel bu durumu şöyle tanımlıyor:Döner, Almanların yabancı bir kültürle ilk teması oldu. Döner Türkler ilk kez Almanlara yabancıları mülteci veya sığınmacı dışında bir rolde görme fırsatını verdi.” şu sözlerle açıkladı.
BURSA’DAN İLK DÖNERCI MI OLDU?
Bugün Avrupa’nın her yerinde Türk döneri tüketiliyor. Yalnızca Almanya’da 18 bin döner restoranının olduğu tahmin ediliyor. Türklerin sahip olduğu döner zincirleri Avrupa çapında yüksek satış rakamlarına ulaşıyor. Döner kebabını Avrupa’ya kimin taşıdığı tam olarak bilinmiyor. Seidel’e göre Avrupa Türkiye Döner Üreticileri Derneği, 1972 yılında Berlin Hayvanat Bahçesi İstasyonu’ndaki büfesinde döner satan Kadir Nurman’ın ilk dönerci olduğu görüşünde. Eberhard Seidel, 1969 yılında Baden-Württemberg’in Reutlingen kentinde Bursalı bir Türk’ün döner sattığını öğrendi. Ancak Bursalı kimliği belirsiz adam, dükkanına ruhsat alamadığı için sadece bazı sokak festivallerinde döner satabiliyordu.
İLK ELİT BİR YEMEK OLDU
Eberhard Seidel, çalışmasında 1960 yılında Boğaziçi adlı bir restoranın menüsünde Türk dönerinin yer aldığını, ancak ekmek yerine tabakta servis edildiğini, İmparatorluk döneminde dönerin Türk dilinde yapıldığını belirtmektedir. Berlin’in Charlottenburg bölgesindeki restoran. Ancak döner kebap, 1970’li yıllarda hızlı tüketilen bir sokak yemeği olarak Almanların gündemine geldi.
İŞÇİLER ARASINDA SEVİLDİ
Dönerin toplumun alt katmanları arasında yayıldığını belirten Seidel, ilk ortaya çıktığı yerin Berlin-Kreuzberg olduğunu vurguluyor. Et, patates ve yeşilliklerin bir arada bulunduğu yemek, uygun fiyatıyla Alman işçilerinin vazgeçilmezi. Seidel, göçmenlerle Alman işçi ve öğrencilerin bir arada yaşadığı Neukölln, Ruhr, Tübingen, Freiburg ve Würzburg gibi şehirlerde Türk dönerinin hızla yayıldığını belirtiyor.
KRİZ GERİ DÖNÜŞE YARDIMCI OLDU
Dönerin Türkler için bir sektör olarak ortaya çıkmasında 1970’li yılların ortalarında yükselen kriz etkili oldu. Almanya misafir işçi almayı durdurdu. Geçimini sağlayacak bir yol bulamayan Türklerin geri gönderilmesi tartışılmaya başlandı. Türkler daha sonra Almanya’da küçük ölçekli ticarete yönelmek zorunda kaldı. Döner en çok tercih edilen ticaret aracı oldu. Bu durum dönerin Almanya’da gıda ticaretini düzenleyen kurumların gündemine girmesini sağladı. Döner kebabına pek aşina olmayan Almanya, 1989 yılında Berlin Gıda Birliği aracılığıyla hijyenden satışa kadar kapsamlı standartlar oluşturdu. Döner artık Almanya’daki Türkleri tanımlayan bir kartvizit haline gelmişti. Irkçı önyargılar nedeniyle ilk başlarda “geri kalmış bir kültürün yemeği” olarak kodlanan döner, zamanla Almanların vazgeçilmezi haline geldi.
ertan.altan@haberglobal.com.tr
Kaynak: Web Özel
